soi chi mong manh

Thứ Ba, 1 tháng 9, 2020

soi chi mong manh

CHƯƠNG 19

Ngoài ông trưởng phòng giáo dục, không một ai trong số nhân viên phòng giáo dục phổ thông thuộc Ủy ban xô-viết Crai-xcơ biết nghề nghiệp chính thức của Mi-rô-nốp và những việc làm của anh. Nhưng, ngay cả ông trưởng phòng nữa cũng chỉ biết rất ít về Mi-rô-nốp. Ông chỉ hiểu một điều là có một cán bộ của Ủy ban an ninh nhà nước cần đến thăm một số trường trung học trong thành phố. Sau khi được Mi-rô-nốp cho biết rằng anh đặc biệt quan tâm đến việc giảng dạy tiếng Anh là thứ tiếng mà anh đã biết ít nhiều, ông trưởng phòng khuyên anh nên lấy tư cách là thanh tra của Bộ, đến Crai-xcơ để tìm hiểu về tổ chức giảng dạy ngoại ngữ ở thành phố này. Như vậy rất thuận lợi cho Mi-rô-nốp. Ngay trong ngày hôm ấy, theo lời khuyên của ông trưởng phòng giáo dục phổ thông, anh đi thăm một số trường để làm quen với vai trò mới này. Trước tiên An-đrây đến thăm một trường trung học, làm quen với hiệu trưởng và các giáo viên giảng dạy tiếng Anh của trường và tham dự một số giờ giảng dạy. Sau đó anh đến một trường khác và khoảng một giờ chiều anh đã tới trường có Vôi-xê-khốp-xcai-a dạy.

Mi-rô-nốp không gặp ông hiệu trưởng... Trong phòng nghỉ của giáo viên hầu như không có ai vì đang giờ học. Chỉ có một người đàn bà đứng tuổi, ngồi ở bàn làm việc, đang kiểm tra vở học sinh. Đó là bà trưởng phòng giáo vụ của trường. Mi-rô-nốp tự giới thiệu rằng anh là thanh tra ở trên Bộ, đến Crai-xcơ thăm các trường để tìm hiểu tình hình giảng dạy tiếng Anh.

-- Được thôi, -- bà trưởng phòng giáo vụ cất giọng trầm trầm nói và mời Mi-rô-nốp ngồi. -- Việc giảng dạy Anh văn ở trường tôi tiến hành ra sao ấy à? Biết nói với đồng chí thế nào nhỉ? Cô giáo dạy tiếng Anh của trường là một giáo viên khá, có thể nói là một giáo viên giỏi nữa. Nhưng về trình độ của học sinh thì... chỉ đạt trung bình thôi. An-na Ca-di-mi-rốp-na Vôi-xê-khốp-xcai-a là giáo viên tiếng Anh của trường. Cô ấy rất giỏi ngoại ngữ và thông thạo nghiệp vụ. Cô ấy đã tốt nghiệp Trường đại học ngoại ngữ Mát-xcơ-va. Đồng chí biết đấy, không phải ai cũng có thể khoe như thế được. Người Mát-xcơ-va ở trường tôi rất hiếm. Cô ta giảng bài trôi chảy và thành thạo. Cái đó thì chẳng phải bàn, trình độ chuyên môn cao mà lại! Nhưng đối với lớp thì cô ta không có quan hệ mật thiết lắm. Học sinh không mến cô ta. Đồng chí hiểu chứ?..

-- Sao? Điều đó thể hiện như thế nào ấy à? Phải, có thể mới thoạt nhìn thì không nhận thấy gì cả. Nhưng vì tôi đã công tác ở trường gần bốn chục năm nên tôi cũng hiểu biết đôi chút. Cái khó là không thể nêu cho An-na Ca-di-mi-rốp-na những nhận xét thẳng thắn được. Vì không có bằng chứng. Nói với cô ấy mà không có bằng chứng cụ thể thì thật là khó. Ồ, quả thật là khó! Đồng chí biết không? Cô ta là người tự cao tự đại, lại hay tự ái. Tôi sợ rằng chính cô ta cũng chẳng thương gì học sinh của mình và ngay cả chúng tôi là bạn cùng công tác với cô ta nữa. Cô ấy rất khó gần, chẳng kết bạn với ai cả. Cô ta hoàn thành nhiệm vụ rất tốt, lai tham gia công tác xã hội nữa, nhưng tâm hồn cô ta thì đã khép kín. Phải, chính thế đấy, tâm hồn đã khép kín. Còn nhận xét về cô ta như thế nào à? Một phụ nữ trẻ, đẹp, lại sống độc thân. Chẳng có ai là họ hàng thân thích cả. Bố mẹ đã mất trong chiến tranh. Sau đó cô ta gặp phải một tên vô lại nào đó, bị hắn lừa đảo và thế là cô ta trở nên âm thầm... Nhưng nghe đâu cô ta cũng có những người quen ở ngoài trường... trong số nam giới... Nhưng, xin lỗi, xin lỗi... -- Bà trưởng phòng giáo vụ bỗng nhăn nhó như người ốm. -- Sao tôi lại nói huyên thuyên thế nhỉ? Chẳng qua tôi cũng chỉ là một bà già lẩm cẩm. Những điều đó chẳng có ích gì cho ai cả, và đồng chí cũng chẳng ưa thích gì!..

Điệu bộ phản ứng của Mi-rô-nốp cho người ta hiểu rằng anh đang tỏ thái độ lịch sự cần thiết: "Không đâu, sao lại thế? Nếu bà muốn "cạo" cô giáo viên của bà thì xin cứ tự nhiên. Cái đó tùy bà. Tôi không thể vô lễ và dửng dưng trước một người lớn tuổi và có nhiều công lao như bà được, mặc dầu có thể nói là những điều đó không liên quan gì đến công việc của tôi cả". Chính bà trưởng phòng giáo vụ cũng hiểu như vậy. Bà không hề nghĩ rằng thực ra con người mang danh nghĩa thanh tra này đang rất cảm ơn những lời thao thao bất tuyệt của bà về Vôi-xê-khốp-xcai-a.

Để phá tan không khí nặng nề mà bà cảm thấy sau những "lời nói huyên thuyên", bà trưởng phòng giáo vụ liền nhanh nhẹn bắt tay vào việc kiểm tra những quyển vở để trước mặt. Bà nói giọng khô khốc và nghiêm nghị:

-- Chúng ta sẽ làm thế này. Năm phút nữa là giờ ra chơi. Tất cả các giáo viên đều họp mặt ở phòng nghỉ này. Tôi sẽ giới thiệu đồng chí với tập thể giáo viên và giới thiệu cô Vôi-xê-khốp-xcai-a với đồng chí. Sau đó đồng chí đến dự giờ ở lớp cô ta. Đồng chí không phản đối chứ?

Mi-rô-nốp xua tay làm bộ phản đối:

-- Xin lỗi, nhưng làm gì phải giới thiệu tôi với tập thể giáo viên? Vì tôi không có ý định kiểm tra toàn bộ công tác của trường, thậm chí cũng không muốn tìm hiểu nữa. Phạm vi trách nhiệm của tôi nhỏ hơn nhiều. Tôi muốn tìm hiểu về tổ chức giảng dạy tiếng Anh và chỉ cần tiếng Anh thôi. Ở các trường khác, chúng tôi đã làm như thế này... -- Mi-rô-nốp kể ra những trường mà anh đã thăm buổi sáng. -- Hiệu trưởng hoặc trưởng phòng giáo vụ của các trường này đã giới thiệu các giáo viên dạy Anh văn với tôi một cách đơn giản, không nghi thức gì cả, rồi tôi đi dự giờ của họ. Nếu đồng chí không phản đối thì chúng ta sẽ làm theo cách ấy.

-- Như thế cũng được. -- Bà trưởng phòng đồng ý. -- Nếu cần điều gì xin đồng chí cứ trực tiếp nói với tôi, đừng ngại gì cả! Đấy, đã có chuông báo rồi đấy.

Phòng nghỉ của giáo viên bắt đầu ồn ào, náo nhiệt. Ở đây, đủ các loại người khác nhau về tuổi tác và hình thức: một số là thanh niên, chắc hẳn họ vừa mới rời ghế nhà trường ra công tác. Một số người trung niên (số này đông nhất), cũng có vài ba nhà giáo đã lớn tuổi, đầu tóc bạc trắng. Mi-rô-nốp khiêm tốn ngồi vào một góc trên chiếc đi-văng bọc vải đã cũ kỹ. Anh nhìn những con người này với vẻ kính trọng đặc biệt. Ngay từ thuở niên thiếu anh đã rất quý trọng nghề dạy học cao quý và gian khổ này...

Trong khi chú ý quan sát xung quanh và ngắm nhìn các nhà giáo đang làm náo động căn phòng, Mi-rô-nốp không phút nào lãng quên mục đích chuyến đi thăm trường của anh.

"Vôi-xê-khốp-xcai-a, -- anh nghĩ, -- Vôi-xê-khốp-xcai-a... Cô ta là ai đây? Cô ta có xứng đáng được dành một chỗ đứng trong đại gia đình giáo viên xô-viết quang vinh không? Bản chất cô ta như thế nào nhỉ?"

Vừa suy nghĩ, thỉnh thoảng Mi-rô-nốp lại liếc nhìn về phía cửa ra vào. Cánh cửa mở toang tiếp đón tốp giáo viên mới đến phòng để đổi giờ giảng dạy.

"Cô ta kia! -- Mi-rô-nốp khẳng định. Trên ngưỡng cửa xuất hiện một thiếu phụ xinh đẹp. -- Cô ta kia rồi". Và An-đrây đã không nhầm. Đấy chính là Vôi-xê-khốp-xcai-a.

Bà trưởng phòng giáo vụ nói đúng: người thiếu phụ vừa bước vào rất đẹp. Làn tóc nâu vàng óng, uốn cong trên vầng trán cao sáng sủa. Màu da tươi mát đến nỗi nếu không chú ý đến một vài nét nhăn chung quanh mắt thì không thể đoán được cô ta đã ba mươi tuổi.

-- An-na Ca-di-mi-rốp-na, -- bà trưởng phòng giáo vụ gọi Vôi-xê-khốp-xcai-a, -- cô lại đây một chút. Xin giới thiệu, đây là đồng chí ở trên Bộ đi kiểm tra tình hình giảng dạy tiếng Anh trong các trường phổ thông ở Crai-xcơ. Đồng chí đã đến trường ta.

-- Vôi-xê-khốp-xcai-a, -- thiếu phụ vừa nói vừa chìa tay cho Mi-rô-nốp bắt và chăm chú nhìn thẳng vào mắt anh. Bàn tay cô ta ấm và khô, cái bắt tay mạnh mẽ.

-- Mi-rô-nốp An-đrây I-va-nô-vích, -- An-đrây tự giới thiệu và làm ra vẻ lúng túng. -- Vừa rồi đồng chí trưởng phòng giáo vụ giới thiệu tôi chưa được đúng lắm. Tôi chẳng kiểm tra gì cả, mà chỉ muốn tìm hiểu về phương pháp giảng dạy...

-- Thế thì có gì khác đâu? -- Vôi-xê-khốp-xcai-a cười nhếch mép. -- Khi một đồng chí từ trên Bộ đi "tìm hiểu" như đồng chí vừa nói, thì cũng là đi kiểm tra thôi.

Giọng Vôi-xê-khốp-xcai-a nhẹ nhàng, ấm áp, đôi chỗ pha lẫn giọng nước ngoài. Giọng U-crai-na chăng? Hay giọng Ba-lan. Phòng nghỉ lại vắng ngắt. Giờ giải lao đã hết, các giáo viên lập tức phân tán về các lớp. Vôi-xê-khốp-xcai-a bước ra cửa, sau khi đã ra hiệu cho Mi-rô-nốp đi theo mình.

-- Đã bắt đầu giờ cuối cùng, -- cô nói. -- Tôi dạy ở lớp 7B. Có lẽ đồng chí muốn dự giờ? Chúng ta sẽ trao đổi với nhau sau giờ học vậy. Đồng chí không phản đối chứ?

-- Không, chị An-na Ca-di-mi-rốp-na ạ, -- Mi-rô-nốp trả lời. -- Tôi đâu dám phản đối? Chính tôi cũng muốn như vậy: muốn dự giờ của chị, và tất nhiên cũng muốn trao đổi ý kiến với chị nữa. Nhưng sau này đã, sau hãy hay. Nếu chị cho phép...

-- Ồ! -- Vôi-xê-khốp-xcai-a chợt thốt lên. -- Nếu tôi cho phép à? Tôi nên hiểu đồng chí thế nào nhỉ? Có bao giờ người đại diện của cơ quan trung ương lại hỏi chúng tôi, những giáo viên bình thường, rằng có cho phép họ hỏi về những điều mà họ cần biết không? Thật là buồn cười!

-- Chị chưa hiểu đúng ý tôi, -- Mi-rô-nốp vội phản đối. -- Vì ngày làm việc sắp hết mà tôi thì không có quyền xâm phạm vào giờ nghỉ của chị, dù có là thanh tra ở cấp nào đi nữa...

-- Như vậy là đồng chí sẽ không xâm phạm vào giờ nghỉ chứ gì? -- Vôi-xê-khốp-xcai-a nói, hơi mỉm cười. -- Cô dừng lại giây lát bên ngưỡng cửa vào lớp 7B, trong đó học sinh đang nô đùa ầm ĩ. -- Chúng ta sẽ ghi lại như thế nhé.

Mi-rô-nốp chưa kịp trả lời thì Vôi-xê-khốp-xcai-a đã mở rộng cửa và bước vào lớp với dáng điệu rất tự tin.

Giờ học tiến hành trôi chảy. Trong suốt giờ học, Vôi-xê-khốp-xcai-a không mảy may quan tâm đến Mi-rô-nốp, coi như không có anh trong lớp. Cô điều khiển lớp với thái độ bình tĩnh, vững vàng và tự tin. Qua những câu trả lời của học sinh, An-đrây biết rằng không những cô gọi các em khá mà cả những em kém nữa. Cô không có ý tỏ vẻ màu mè gì cả. Với vẻ mặt, tác phong tự nhiên, Vôi-xê-khốp-xcai-a như muốn bảo: "Tôi là người thế nào thì bao giờ cũng thế. Tôi không muốn làm một người khác. Còn thích hay không thích thì tùy anh".

Mặc dầu Mi-rô-nốp không am hiểu nhiều về phương pháp sư phạm, nhưng anh cũng cảm thấy rằng bà trưởng phòng giáo vụ đã không lầm khi nhận xét về quan hệ giữa Vôi-xê-khốp-xcai-a với lớp. Kỷ luật trật tự lớp học rất tốt. Lớp học yên lặng, nhưng là sự yên lặng căng thẳng, gò ép. Mi-rô-nốp nhận thấy một vài em giật mình khi bị gọi lên bảng. Các em liếc nhìn cô giáo với vẻ sợ hãi, rụt rè khi phải trả lời các câu hỏi của cô. Trong suốt giờ học, Vôi-xê-khốp-xcai-a không hề cáu gắt, to tiếng với ai, nhưng khi cô ta quở trách những học sinh lười với vẻ thản nhiên và sành sỏi thì giọng cô bỗng trở nên châm biếm, mỉa mai. Trong giọng nói lộ rõ sự khinh miệt, khiến cho không những em học sinh có lỗi mà cả những em khác cũng sợ rúm người lại. Đúng, có lẽ vì Vôi-xê-khốp-xcai-a không mến học sinh nên các em cũng đáp lại cô giáo bằng tình cảm như vậy. Giữa cô giáo và học sinh không có một quan hệ mật thiết.

Nhưng Mi-rô-nốp cũng không thể không nhận thấy rằng Vôi-xê-khốp-xcai-a giảng dạy tốt. Cô ta rất thông thạo ngoại ngữ và đặc biệt phát âm rất hay. Có đúng giọng Luân-đôn hay không thì Mi-rô-nốp không thể đánh giá được.

Đang mải miết theo dõi lớp học, An-đrây không biết là giờ học sắp kết thúc. Vôi-xê-khốp-xcai-a đọc xong bài tập ở nhà đúng lúc hồi chuông vang lên. Cô tiến hành mọi việc theo đúng dự định. Câu cuối cùng của cô chấm dứt đúng lúc tiếng chuông reo. Cô gấp quyển sổ của lớp để trước mặt, cho vào cặp rồi thong thả rời khỏi ghế ngồi. Sau khi gật đầu chào các em, cô mỉm cười với Mi-rô-nốp và bước về phía cửa.

Ở ngoài hành lang và ngay trong phòng nghỉ hai người vẫn không nói chuyện với nhau được vì đông người và ồn ào quá. Khoảng nửa giờ sau phòng nghỉ lại vắng ngắt. Sau khi làm xong mọi việc, Vôi-xê-khốp-xcai-a đi lại chỗ Mi-rô-nốp đang ngồi đợi. Cô ngồi xuống chiếc ghế cạnh đấy và khiêm tốn chắp hai tay để lên đùi. Tuy vậy. Mi-rô-nốp vẫn sẵn sàng quả quyết rằng khi Vôi-xê-khốp-xcai-a nhìn anh thì trong mắt cô lộ rõ vẻ tinh quái.

-- Vậy là, -- cô ta chậm rãi nói, và vẫn cái điệu cười nhếch mép như cũ, -- tôi đang chờ những lời nhận xét, những kết luận và có lẽ cả những câu phỏng vấn của đồng chí nữa?

-- Tôi có thể nói gì được nhỉ? -- Mi-rô-nốp nói ra vẻ do dự. -- Chị giảng dạy như thế, tôi rất hài lòng. Rất thích. Tất nhiên cũng còn một vài vấn đề. Nhưng, không biết nên nói thế nào cho rõ nhỉ? Vì các vấn đề đó tôi chưa suy nghĩ chín

Tôi dự giờ còn ít quá. Tôi thấy chưa cần nêu ra ngay bây giờ. Để vài ba ngày nữa chúng ta sẽ nói chuyện với nhau thì tốt hơn. Như vậy tôi sẽ được dự nhiều giờ dạy của chị và sẽ tập trung những ý kiến cần thiết để trao đổi với chị. Chị đồng ý chứ?

-- Tôi đồng ý hay không thì có gì là quan trọng? Vâng, cứ làm theo ý kiến đồng chí cũng được. Còn tôi thì thế nào cũng xong: hôm nay, ngày mai hay một tuần nữa...

Vôi-xê-khốp-xcai-a đứng dậy, vừa chăm chú nhìn vào mắt Mi-rô-nốp, vừa chia tay cho anh bắt.

-- Như vậy là đến mai phải không? -- Cô lại hơi nhếch mép...

-- Đến mai à? -- Mi-rô-nốp hỏi lại và giữ lấy bàn tay cô ta. -- Chị định về nhà ngay bây giờ sao? Ồ, chị khoan đã... Tôi đang nói gì thế nhỉ? -- Nụ cười ngượng ngùng trên khuôn mặt Mi-rô-nốp... -- Tất nhiên, tất nhiên... Buổi học đã kết thúc. Tôi cũng phải...

-- Dù sao anh cũng nên buông tay tôi ra chứ?.. -- Vôi-xê-khốp-xcai-a cự tuyệt.

Mi-rô-nốp bối rối, vội buông tay cô ta ra, thậm chí anh còn lùi lại một bước nữa. Tất cả những hành động đó anh làm rất tự nhiên, đến nỗi ngay cả người quan sát tinh ý nhất cũng không thể nhận thấy mảy may sự giả dối trong từng cử chỉ, từng lời nói của anh.

Mi-rô-nốp đã cân nhắc, tính toán từng hành động, từng câu nói.

Hai người cùng đi xuống phòng treo áo. Vừa giúp Vôi-xê-khốp-xcai-a mặc áo măng-tô, An-đrây vừa rụt rè hỏi:

-- Chị về đường nào, An-na Ca-di-mi-rốp-na? Biết đâu chúng ta sẽ cùng đường chăng?

-- Chao ôi! -- Vôi-xê-khốp-xcai-a cười khanh khách và giơ ngón tay dọa Mi-rô-nốp. -- Thế là anh vẫn muốn xâm phạm vào "giờ nghỉ" của tôi rồi. Còn lời cam kết của chúng ta? Thôi được, tôi đùa vậy thôi. Có lẽ chúng ta sẽ đi cùng đường thật đấy. Sao lại không nhỉ?

Khi hai người bước ra đường, Vôi-xê-khốp-xcai-a chủ động khoác tay An-đrây:

-- Đồng chí thanh tra đừng giận nhé! Tốt nhất là đồng chí kể một chuyện gì đi!

-- Nhưng với điều kiện là: chị đừng gọi tôi là "đồng chí thanh tra" nữa. Dù sao tôi cũng có tên, có họ...

-- Thật vậy à? Không hiểu sao tôi lại quên khuấy mất...Thôi, xin anh thứ lỗi cho: mỗi khi tôi phải tiếp xúc với những người có trọng trách, nhất là với lãnh đạo, thì tôi cứ quên mất rằng họ... họ là...